Upstream Project: Preventieve aanpak doorbreekt cyclus van jongerendakloosheid

Hoe voorkomen we dakloosheid onder jongeren?

Het aantal dakloze jongeren in Nederland is alarmerend hoog. Uit de meest recente Ethos-Light tellingen blijkt dat 1 op de 5 dakloze mensen tussen de 18 en 27 jaar is. Wanneer ook kinderen onder de 18 jaar worden meegerekend, loopt dit op tot maar liefst 40% van alle dakloze mensen. Om dakloosheid uit te bannen is het noodzakelijk om te investeren in betaalbare huisvesting en in het voorkomen van dakloosheid. Dit kan door middel van het bewezen effectieve upstream project, een vroegsignaleringsonderzoek dat dakloosheid onder jongeren kan voorkomen.

De huidige situatie
In Nederland wordt dakloosheid nog veel te vaak gezien als een individueel zorgprobleem en kijken we te weinig naar de echte oorzaken. Gevolg daarvan is dat er alleen maar pleisters worden geplakt en er vrijwel geen aandacht is om dakloosheid onder jongeren te voorkomen.

De aanpak is op dit moment dus veelal reactief. We wachten totdat jongeren dakloos zijn en bijvoorbeeld in hun (instabiele) netwerk verblijven, in andere precaire woonsituaties zitten of in de maatschappelijke opvang terechtkomen. Zelfs de zogenaamde ‘preventieve maatregelen’ richten zich meestal op jongeren die al in deze situatie zitten – wat in feite geen echte preventie meer is.

Problemen stapelen zich in rap tempo op en worden vaak ook complexer. Dakloosheid heeft verstrekkende gevolgen voor de gezondheid, welzijn en toekomstperspectieven. Jongeren die hun leven beginnen met deze ervaring, bevinden zich in een extra kwetsbare situatie en lopen een verhoogd risico om opnieuw dakloos te raken.

Het Upstream Project als oplossing
Het Upstream onderzoek is een programma dat gericht is op het voorkomen van dakloosheid onder jongeren door middel van vroegsignalering – het tijdig herkennen van signalen die kunnen wijzen op een verhoogd risico op dakloosheid. Het project komt oorspronkelijk uit Australië en is daar uitgevoerd in de stad Geelong. Inmiddels is het onderzoek in meerdere landen uitgevoerd, zoals Canada, Groot-Brittannië en begin dit jaar zijn ze ook in België van start gegaan.

Het is een baanbrekend programma dat samenwerkt met scholen en partners uit de stad om jongeren te identificeren die een verhoogd risico lopen om later dakloos te worden. Met het Upstream project krijgen jongeren tussen de 12 en 18 jaar, die als risicogroep worden geïdentificeerd, in een vroeg stadium de ondersteuning die ze op dat moment nodig hebben om te voorkomen dat ze (verder) afglijden richting dakloosheid.

De werkwijze
Op (middelbare) scholen waar het onderzoek wordt uitgevoerd krijgen álle leerlingen een vragenlijst die ze zelf invullen. De vragen gaan over verschillende leefgebieden, zoals:

• Thuissituatie
• Mentaal welzijn
• Hobby’s
• Vrienden
• Relatie met docenten

Ook wordt aan de docenten gevraagd wie van de leerlingen vaak afwezig is en of ze weten wie van de leerlingen in een moeilijke thuissituatie zit. Uit de resultaten van de vragenlijsten en de informatie van de docenten, komt een groep leerlingen naar boven die op basis van de data een verhoogd risico loopt om later dakloos te worden. Dit vormt de eerste, cruciale stap in een proces dat jongeren mogelijkheid geeft op gecoördineerde ondersteuning. Nog voordat problemen groter worden en uitlopen op een crisis, zoals dakloosheid.

De leerlingen die als potentiële risicogroep zijn aangemerkt, krijgen vervolgens de kans om in gesprek te gaan met een casemanager, hun vaste aanspreekpunt. Samen bespreken ze wat er speelt in hun leven en waar ze eventueel ondersteuning bij nodig hebben. Zodra de behoeften zijn vastgesteld, wordt er gezamenlijk een plan opgesteld en krijgen de leerlingen de juiste en passende ondersteuning.

Een gezamenlijke verantwoordelijkheid
Het succes van het Upstream Project valt of staat met een sterke samenwerking tussen betrokken partijen: van scholen en sociaal werkers tot woningcorporaties, overheidsinstanties en buurtteams. Deze brede samenwerking zorgt ervoor dat de ondersteuning niet afhankelijk is van toevallige projecten of beschikbaar aanbod, maar echt aansluit bij wat de jongere nodig heeft. Door hulp te kunnen bieden op verschillende leefgebieden tegelijk, kunnen de onderliggende oorzaken worden aangepakt in plaats van alleen de symptomen.

De tijd is rijp
De resultaten van het Upstream project zijn veelbelovend. In steden waar dit onderzoek is uitgevoerd is dakloosheid onder jongeren in 5 jaar tijd met 40% gedaald. Ook is het aantal vroegtijdig schoolverlaters met 20% gedaald.

Met de aankomende Ethos-telling in Den Haag verwachten we dat de werkelijke omvang van jongerendakloosheid nog groter zal blijken dan nu zichtbaar is. Elke dag dat we wachten met investeren in preventie, betekent elke dag meer jongeren die in een situatie van dakloosheid terechtkomen.

Waarom zouden we niet investeren in een bewezen effectief project waarmee we voorkomen dat jongeren dakloos raken? Een uitdaging bij preventieve programma’s is dat de resultaten pas op langere termijn zichtbaar worden. Bovendien is het lastig om precies aan te tonen hoeveel gevallen van dakloosheid je hebt voorkomen – je meet immers iets dat niet is gebeurd. Juist daarom zijn de Ethos-tellingen zo belangrijk: ze geven ons een uitgangspunt om de effectiviteit van preventieve maatregelen te kunnen meten.

Conclusie
Dakloosheid onder jongeren is onacceptabel en met de alarmerende cijfers kunnen we dit niet langer negeren. Het Upstream project biedt een bewezen, kosteneffectieve methode om dit probleem bij de wortel aan te pakken. De tijd is rijp om deze preventieve aanpak ook in Nederland te implementeren. We kunnen niet accepteren dat jonge mensen hun leven beginnen zonder een dak boven hun hoofd.

Het is tijd voor actie.

Pleun Usman is belangenbehartiger op het gebied van jongerendakloosheid en preventie bij Straat Consulaat.

Lees ook: