Meer dan Overleven: Een Jonge Moeder’s Strijd Tegen Armoede

Beeld: Dakloze mensen in de rij voor de Soepbus in Den Haag. Foto door David van Dam.

De woorden van een vrouw van 21 met wie ik veel werk, blijven door mijn hoofd zingen. Ze is pas 21, kent een lange periode van dakloosheid en heeft een zoontje van nog geen 4 jaar oud. Het gaat goed met haar. Ze heeft een huis, haar zoontje woont sinds kort weer bij haar en stap voor stap lukt het om weer regie te nemen over haar eigen leven. Haar kracht en doorzettingsvermogen is iedere dag zichtbaar.

We hebben een gesprek over het uitzoeken van een basisschool. Ze wil graag dat haar zoontje naar haar oude basisschool gaat. Zij heeft daar zelf een fijne tijd gehad en ze bieden na school leuke en leerzame activiteiten aan. Ze is alleen bang voor het stigma wat aan haar kleeft. Dat ze anders naar haar en haar zoontje kijken omdat ze een bijstandsmoeder is. Omdat ze een verleden heeft met dakloosheid. Maar alles liever dan dat haar zoon op een school komt waar alleen maar kinderen met rijke ouders te vinden zijn. Bang dat ze haar zoon niet kan bieden wat andere kinderen wel krijgen. “Ik ben maar een bijstandsmoeder. Ik kan niet de nieuwste sneakers en kleren kopen. Of een nieuwe rugzak als er alleen maar een vlekje op zit. Het is al zo puzzelen met de boodschappen die ik moet doen”.

Armoede is een Belangrijke Oorzaak van Dakloosheid

Voldoende inkomsten zijn een randvoorwaarde voor het hebben van een woning. Niet voor niks heeft het Nationaal Actieplan Dakloosheid ‘Eerst een Thuis’ als één van de leidende principes het versterken van bestaanszekerheid. Financiële bestaanszekerheid is een belangrijk onderdeel van stabiele huisvesting en het is een voorwaarde om te kunnen werken aan preventie van dakloosheid.

Armoede in Nederland: Een Onzichtbare Strijd

Vandaag is het de Internationale dag voor de uitroeiing van armoede. In Nederland leven rond de miljoen mensen in armoede, volgens cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Volgens het SCP heeft armoede geen vaste definitie en is relatief. “Armoede in Nederland is niet te vergelijken met armoede in landen waar hongersnood en droogte heersen” – aldus het SCP tegen NOS nieuws.

Er is veel te doen over de definitie van armoede. Volgens de Europese definitie leef je in armoede als je minder dan 60% van het doorsnee-inkomen verdient. Het ministerie van Sociale Zaken wil deze definitie ook hanteren in Nederland. Dan zie je namelijk dat armoede de afgelopen jaren is gestegen, vooral door de toenemende ongelijkheid (de Volkskrant, De ene armoede is de andere niet: Omtzigt en Rutte steggelen over meetlat voor bestaanszekerheid).

Kinderen in de Knel

Armoede is één van de belangrijkste onderwerpen van deze tijd. Op Prinsjesdag, tijdens de Algemene Beschouwingen én in de verkiezingsprogramma’s wordt armoede regelmatig genoemd. Geheel terecht. Het aantal kinderen dat in Nederland opgroeit in armoede, stijgt van 6,1% naar 7,1% in 2024 (Centraal Plan Bureau). Dit is zorgelijk. Armoede heeft grote en langdurige gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen, effecten die ook niet zomaar omkeerbaar zijn (Unicef). De eerste Nederlandse ETHOS telling dak- en thuisloosheid van Kansfonds en Hogeschool Utrecht in Noordoost-Brabant, laat een zeer divers beeld zien van de aard en omvang van de groep dak- en thuisloze mensen. Kinderen en jongeren vormen bij elkaar ruim 40 procent van de in totaal getelde dak- en thuisloze personen. Onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk laat zien dat kinderen die opgroeien in armoede meer kans hebben om later dakloos te worden. Het is een hele krachtige voorspeller voor dakloosheid op latere leeftijd (Bramley & Fitzpatrick, 2017). Het oplossen van armoede draagt dus ook bij aan het oplossen van dakloosheid. Het versterken van financiële zekerheid door bijvoorbeeld het minimum inkomen te verhogen, is een maatregel om dakloosheid te voorkomen.

Bestaanszekerheid: Voorbij de Financiën

Ook bestaanszekerheid is een onderwerp waar politici hun mond vol van hebben en waar elke dag in de kranten over geschreven wordt. Als Rutte wordt gevraagd waarom bestaanszekerheid zo’n dominant verkiezingsthema is, antwoordt hij: “omdat de armoede zou toenemen als we geen koopkrachtmaatregelen hadden genomen”. Als het over bestaanszekerheid gaat, gaat het steevast over termen als koopkracht en inkomen.
Bestaanszekerheid is echter zoveel meer dan dat! Het gaat over stabiele, betaalbare huisvesting, werkzekerheid, inkomenszekerheid, toegang tot betaalbare zorg, scholing, zingevende activiteiten en het versterken van een sociaal netwerk. Voor mensen die langdurig onder of rond de armoedegrens leven staat de bestaanszekerheid continue onder druk. Gebrek aan bestaanszekerheid leidt tot stress en dit heeft veel negatieve gevolgen, zoals een vergrote kans op dakloosheid.

Een Oproep voor Preventieve Actie

Dus op de Internationale dag voor de uitroeiing van armoede roept Straat Consulaat op om niet alleen naar koopkrachtmaatregelen te kijken. Als je dakloosheid en armoede echt wil uitroeien, dan moet je vóórkomen dat de bestaanszekerheid van mensen onder druk komt te staan. Een preventieve aanpak scheelt geld en belangrijker nog: het voorkomt een hoop ellende en onzekerheid in het leven van zoveel mensen.
Tijdens het gesprek met de jonge moeder zie ik hoe zij dag in, dag uit haar hoofd boven water probeert te houden, niet alleen op financieel gebied. Dat is niet makkelijk, maar het lukt haar. Ze wil het allerbeste voor haar kind. Ik kan alleen maar denken: zij is zelf het allerbeste wat ze haar kind kan geven. Ze geeft haar zoon liefde, aandacht en een veilig thuis. Daar kan geen nieuwe rugzak of een paar nieuwe sneakers tegenop.

Liefde Boven Materie

Om te voorkomen dat de bestaanszekerheid van mensen onder druk komt te staan, zullen de mensen die veelvuldig van de welvaart in Nederland kunnen genieten een duit in het zakje moeten doen. Zij moeten een groter deel van hun welvaart afstaan. Samen hebben we de plicht om ervoor te zorgen dat de kloof tussen, zoals Tim ’S Jongers zegt, de hoopvollen en hooplozen kleiner wordt in plaats van groter. Dan hoeft de jonge moeder zich hopelijk ook niet meer druk te maken over de nieuwste sneakers en kan zij zich focussen op de leuke en belangrijke dingen in het leven.

Geschreven door: Pleun Usman, Belangenbehartiger Jongeren.